Wstęp

W zeszłym roku zaktualizowano stanowisko jednej z czołowych instytucji w świecie sportu – Australian Institute of Sport – dotyczące klasyfikacji suplementów. Instytucja ta wyznacza standardy w kwestii suplementów przeznaczonych dla sportowców i nie tylko. Lista została wzbogacona o nowe treści wyjaśniające działanie oraz opisujące rekomendowane substancje. Zapraszamy do zapoznania się z niniejszą listą, która może pomóc odpowiedzieć na pytanie: co brać, a czego unikać?

System klasyfikacji ABCD

AIS stosuje system klasyfikacji ABCD, który dzieli żywność dla sportowców i składniki suplementów na cztery grupy, zgodnie z dowodami naukowymi i innymi praktycznymi względami. System ten określa, czy produkt jest bezpieczny, dozwolony i skuteczny w poprawie wyników sportowych. Przyjrzyjmy się każdej z kategorii z osobna.

Grupy A, B, C i D

Grupa A

Suplementy w tej grupie mają potwierdzone działanie i bezpieczeństwo w określonych sytuacjach sportowych. Istnieją mocne dowody naukowe na skuteczność wymienionych substancji, stosowanych zgodnie z protokołami opartymi na dowodach. Autorzy podkreślają, że niektóre substancje są przydatne tylko w określonych okolicznościach, np. dla osób uprawiających sporty wytrzymałościowe lub przy widocznych niedoborach. Przykładem może być multiwitamina, która powinna być stosowana u sportowców z deficytami pokarmowymi.

Grupa B

Do grupy B należą suplementy, których działanie może być korzystne, ale wymagają dalszej weryfikacji badawczej. Autorzy nie potwierdzają jednoznacznie ich skuteczności, ale uważają, że warto je badać.

Grupa C

Suplementy z tej grupy nie mają potwierdzonej skuteczności. Mogą istnieć dowody na brak ich efektywności, bądź też dane są niewystarczające do oceny.

Grupa D

Ostatnia grupa obejmuje suplementy uznane za niebezpieczne ze względów antydopingowych. World Anti-Doping Agency przedstawia listę substancji zabronionych w sporcie. Część suplementów z grupy D znajduje się na tej liście, inne zaś mają duży stopień zanieczyszczenia substancjami zaklasyfikowanymi jako doping (np. tribulus).

Zagłębmy się bardziej w każdą z tych grup.

Grupa A

Lista w tej grupie zawiera przykłady produktów i może nie być kompletna.

Jedzenie dla sportowców:

• Specjalistyczne produkty stosowane jako wygodne źródło składników odżywczych, gdy spożywanie codziennych pokarmów jest niepraktyczne.
• Przykłady: napoje sportowe, żele sportowe, batony sportowe, suplementy z elektrolitami, odżywki białkowe, mieszanki makroskładników odżywczych (batony, pokarmy w proszku, płynne posiłki).

Medyczne suplementy:

• Stosowane w profilaktyce lub leczeniu problemów klinicznych, w tym zdiagnozowanych niedoborów składników odżywczych. Powinny być stosowane pod opieką eksperta – lekarza lub akredytowanego dietetyka sportowego.
• Przykłady: żelazo, wapń, multiwitamina, probiotyki, witamina D, cynk.

Suplementy poprawiające wydolność:

• Mogą wspierać lub poprawiać wyniki sportowe. Najlepiej stosować ze zindywidualizowanym i dostosowanym do sytuacji protokołem, pod okiem eksperta – akredytowanego dietetyka sportowego.
• Przykłady: kofeina, beta-alanina, dietetyczny azotan/sok z buraków, wodorowęglan sodu, kreatyna, glicerol.

Grupa B

Lista w tej grupie zawiera przykłady produktów i może nie być kompletna.

Polifenole spożywcze:

• Związki spożywcze mogące wykazywać aktywność biologiczną, w tym właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne. Mogą być spożywane w postaci żywności (całej lub koncentratu) lub jako izolowane ekstrakty.
• Przykłady: polifenole pochodzenia owocowego.

Antyoksydanty:

• Związki często występujące w żywności, które chronią przed uszkodzeniami oksydacyjnymi powodowanymi przez wolne rodniki chemiczne.
• Przykłady: witamina C.

Substancje smakowe:

• Nowa podgrupa w klasyfikacji. Związki pochodzące z żywności, które wchodzą w interakcje z receptorami w jamie ustnej/jelitach, aktywując ośrodkowy układ nerwowy.
• Przykłady: sok z ogórków, chinina, mentol.

Grupa C

Lista w tej grupie zawiera przykłady produktów i może nie być kompletna.

Znajdują się tutaj suplementy, które nie są zaklasyfikowane w grupach A, B lub D oraz produkty z grup A i B, ale używane niezgodnie z ich przeznaczeniem, np. żelazo u sportowca bez deficytu tego składnika. W poprzedniej edycji nie wymieniano żadnych konkretnych substancji, aby nie stwarzać wrażenia, że któraś z nich jest wyjątkowa. Tym razem jednak wymieniono:

• kwas alfa-liponowy,
• BCAA/leucynę,
• HMB,
• fosforany,
• prebiotyki (nie mylić z probiotykami),
• witaminę E,
• magnez,
• tyrozynę.

Grupa D

Substancje umieszczone w tej grupie są tutaj ze względu na kwestie antydopingowe. Niektóre z nich są zabronione przez WADA, inne mogą zawierać domieszki substancji dopingujących. Większość to substancje, które bierze się świadomie lub stanowią zanieczyszczenie suplementów diety. Jednak w tej grupie wymieniono także tribulus terrestris (buzdyganek naziemny) i inne „boostery” testosteronu oraz korzeń maca, które są bardziej nieskuteczne niż „dopingujące”. Autorzy zaznaczają, że te produkty nie są zabronione przez WADA, ale istnieje duże ryzyko zanieczyszczenia substancjami dopingującymi.

Najciekawszą i najbardziej intrygującą substancją w tej grupie jest siara (colostrum). Jest to tzw. pierwsze mleko, które ma potencjał poprawy odporności oraz być może wpływa na formę sportową. Niestety, zawiera czynniki wzrostu, które teoretycznie mogą być uznane za niedozwolone wspomaganie podczas badania antydopingowego.

Podsumowanie

Edycja z 2021 roku AIS w sprawie suplementów dla sportowców zasługuje na uznanie. Poza przesunięciem niektórych suplementów między grupami oraz omówieniem substancji smakowych, widoczna jest ogromna praca włożona w omówienie zakwalifikowanych substancji. Zachęcamy do zapoznania się z oficjalną stroną, gdzie całość została przejrzyście przygotowana zarówno od strony merytorycznej, jak i graficznej. Niektóre suplementy mają swoje wersje w postaci krótkich infografik. Sprawdźcie sami: link do stanowiska AIS.

A Wy? Jakie suplementy stosujecie? Podzielcie się w komentarzach i zakwalifikujcie je do odpowiedniej kategorii.